Burun tıkanıklığı toplumda sık görülen bir şikayettir, erişkinlerin yaklaşık üçte birinde kronik burun tıkanıklığı görülmektedir. Nazal septum; her iki burun deliğini birbirinden ayıran ortadaki bölmeye denir. Bu bölme (septum) önde kıkırdak, burnun gerisinde ince bir kemik yapıdan oluşur. Üzeri mukoza ile örtülüdür. Septumun orta hattan sağa ya da sola eğilmesine septum deviasyonu kısaca deviasyon denir. Aslında erişkinlerin yaklaşık %80 inde az ya da çok deviasyon görülür ancak bunların çoğu şikayet oluşturacak düzeyde değildir.
Deviasyon Neden Olur?
Deviasyon oluşumunun en önemli nedeni burun travmalarıdır. Bu travmalar anne karnındaki travmalardan, doğum sırası ve sonrasındaki travmalarıda içerir. Ancak sıklıkla çocukluk çağındaki küçük veya büyük travmalar neticesinde burun bölmesinin (septumun) farklı büyüme noktaları tetiklenir, kıkırdak üretimi artar ve büyüme sürdükçe septum kıkırdak ve/veya kemiği eğilmeye başlar. Bazen septum kıkırdağında kırık hattı oluşabilir. Travmanın şiddetine ve yönüne göre deviasyonun şiddeti, şekli ve yönü değişir. Bu travmalar bazen burnun dış görünüşünü de bozabilir.
Ne gibi Şikayetlere Neden Olur?
• Burun tıkanıklığı, ağzı açık uyuma, horlama; Genellikle deviasyon olan tarafta sabit bir tıkanıklık, diğer tarafta ise burun etinin zaman zaman şişmesine bağlı değişken tıkanıklık gözlenir. Hastalar farkında olmadan genelde deviasyon olan tarafa yatınca daha rahat nefes alırlar. Deviasyonun derecesi değişmese bile verdiği tıkanıklık ve rahatsızlık hissi 30 lu yaşlardan sonra kendini daha fazla hissettirir. Ağzı açık uyumaya bağlı olarak özellikle sabahları boğazda kuruma, yapışıklık hissi olur. Uyku kalitesi olumsuz etkilenir ve genellikle dinlenmemiş uyanılır. Ayrıca burundan rahat nefes alamama durumu efor kapasitesini bir miktar düşürür.
• Sık tekrarlayan Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu (sinüzit, farenjit vs); Belirgin deviasyonu olan kişiler daha sık üst solunum yolu enfeksiyonu geçirir ve iyileşmeleri de genelde daha uzun sürer.
• Tekrarlayan burun kanaması; Özellikle keskin çıkıntı şeklinde deviasyonu olanlarda çıkıntı olan bölgede mukoza incelir, kurur ve zaman zaman burun kanamasına neden olabilir.• Koku alma güçlüğü; Deviasyon burun içinin üst kısmındaki koku bölgesine koku moleküllerinin ulaşmasını engelleyerek koku alma güçlüğüne sebep olabilir.
• Yüz bölgesinde ağrı; Mukozal temas bölgeleri oluşturarak kontakt baş ağrısına neden olabilir. Bu tür ağrılar genelde yüzün ön bölgesinde ve künt karakterlidir. Çok şiddetli değildir ancak rahatsız edicidir.
• Geniz akıntısı
• Deviasyon doğrudan kalp veya akciğer hastalığına neden olmaz ancak var olan bir hastalığı artırabilir.
Teşhis Nasıl Konulur?
Burun spekulumu denen aletle burun kanatları biraz açılarak burun septumu muayene edilir. Septumun arka kısmı, burun etleri, sinüs kanallarının burun içine açıldığı yerlerin de görülmesi için endoskopik muayene yapılır. Endoskopik muayenede burun endoskopu denen, ucunda minik kamera ve ışık bulunan 2,7 veya 4 mm kalınlığında bir aletle burun içinden muayene yapılır. Her iki muayene yöntemi de ağrısızdır ve kısa sürer. Deviasyon teşhisi için sıklıkla tetkik gerekmez, ancak beraberinde burun etlerinde aşırı büyüme, sinüzit, polip gibi başka burun problemleri de varsa sinüs tomografisi çekilerek burun ve çevresindeki sinüs yapıları detaylı olarak değerlendirilebilir.
Tedavi Nasıl Yapılır?
Septum deviasyonunun tedavisi ameliyattır. Deviasyon ameliyatına “septoplasti” denir. Septoplasti genel anestezi, lokal anestezi veya sedasyon dediğimiz tam uyutulmadan yapılabilir. Önceki yıllarda daha çok lokal anestezi ile yapılırken son yıllarda anestezideki gelişmeler, anestezi uzmanlarının yeterli sayıda ve tecrübede olması, hasta ve cerrahın daha konforlu olmasından dolayı genel anestezi tercih edilmektedir. Ameliyat öncesinde anestezi doktoru muayenesi ve bazı tetkiklerle ameliyata engel veya riskli bir durum olup olmadığı değerlendirilir.
Septoplasti Ameliyatı Hangi Yaşlarda ve Mevsimde Yapılır?
Kıkırdak-kemik gelişiminin büyük ölçüde tamamlandığı kızlarda 16-17, erkeklerde 17-18 yaşından sonra yapılabilir. Ameliyata engel bir durum olmadıkça üst yaş sınırı yoktur. Bazı istisnai durumlarda çocuklarda da septoplasti ameliyatı yapılabilir. Özellikle burundan nefes almayı tamamen engelleyen, uyku apnesine neden olan, ağız-çene-diş gelişimini olumsuz etkileyen deviasyon varlığında “çocuk septoplastisi” yapılabilir. Ancak çocuklarda büyüme gelişme devam ettiği için burun septumunun büyüme noktalarına dokunmadan sınırlı bir müdahale ve düzeltme yapabiliriz. Bu çocukların yaklaşık yarısında 17-18 yaşında tekrar ameliyat gerekebilmektedir.Septoplasti ameliyatı her mevsim yapılabilir ancak yoğun mevsimsel alerjik riniti olanlarda ameliyat sonrası burun içi ödem, hapşırık ve buna bağlı kanama daha sık olabileceğinden bu hastalarda alerji dönemi geçtikten sonra ameliyat önerilir.
Septoplasti Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Ameliyatta burun içinden bir kesi yapılarak burun septumuna ulaşılır. Aşırı eğri kemik kırılarak çıkarılır. Kıkırdakdaki eğrilikler mümkünse burun içinde, değilse dışarı çıkarılarak düzeltilir ve burun içine geri konulur. Daha sonra yapılan kesi kendiliğinden eriyen dikişlerle dikilir. Burnun dışında da eğrilik olduğunda, yüksek deviasyonda, septum kıkırdağının ucundaki deviasyonlarda burun içinden düzeltme yapmak zor olabilir. Bu durumda açık teknik dediğimiz yaklaşımla (burun cildi kaldırılarak) ameliyat yapılır. Ameliyat süresi deviasyonun türüne ve seçilen cerrahi yaklaşıma göre 30 dakika ile 1,5 saat arasında değişir. Ameliyattan sonra 3-4 saat gözlemlenen hasta, sonrasında kontrol edilerek evine gönderilebilir. Eğri burunlarda yani burnun orta hattan sağa veya sola yattığı, C şeklinde veya S şeklindeki burunlarda burun septumunu tek başına düzeltmek zordur. Burnun dışı nereye giderse içi de oraya gider. Bu durumda başarılı bir sonuç için burnun hem dışını hem de içini düzeltmek gerekir. Yani “septorinoplasti” dediğimiz estetik ve fonksiyonel burun cerrahisini beraber yapmak gerekir.
Ameliyat Sonrası
Ameliyat sonrası hafif ağrı olabilir, ağrı kesicilerle kolaylıkla giderilebilir. Septoplasti ameliyatı burun şeklinde herhangi bir değişikliğe, şişliğe ya da morluğa neden olmaz.Ameliyat bitiminde burun içine yumuşak silikondan yapılmış esnek tamponlar konulur (doyle splint). Bu tamponların ortası boruludur, kurumuş sümük veya pıhtı ile tıkanmazsa tamponlu iken de burundan nefes alınabilir. Sadece septoplasti yapılmışsa 2-3 gün, beraberinde burun etlerine de (konka cerrahisi) müdahale edilmişse veya burun estetiği ile beraber yapılmışsa 5-7 gün sonra tamponlar çıkarılır. Çıkarma işlemi 10-15 saniye sürer ve ağrısızdır. Bazı hastalarda burun mukozası ve septum eriyen dikişlerle birbirine dikilerek tamponsuz ameliyat yapılabilir. Ancak silikon tamponlar hem kanamayı, hem de ameliyat sonrası burun içinde yapışıklık gelişme riskini azalttığından tercih edilir. Ameliyattan sonra 1-2 gün burunda sızıntı şeklinde kanamalar olabilir, sonraki birkaç gün sümükle karışık akıntılar olur. Sonrasında 1-2 hafta süren burun içinde kabuklanmalar olur. Bu kabuklar serum fizyolojik ile yumuşatılarak temizlenebilir. Ameliyat sonrası 7-10 gün istirahat önerilir. Ancak efor gerektirmeyen bir iş yapılacaksa ve ameliyat sonrası herhangi bir olumsuzluk yaşanmadıysa 5. günden sonra çalışabilir, seyahat edilebilir. Ameliyattan 10 gün sonra buruna normal su çekilebilir, hafifçe sümkürülebilir.
Septoplasti Ameliyatından Sonra Ne Gibi Komplikasyonlar Görülebilir?
Septoplasti ameliyatında komplikasyon nadirdir, olası komplikasyonlar;
• Kanama
• Septal Hematom (Burun kıkırdağı ile mukoza arasında kan birikmesidir. Mutlaka boşaltmak gerekir)
• Enfeksiyon
• Septum Perforasyonu (Nazal septumun tam kat delinmesidir. Burun ameliyatlarındaki mukozal yırtıklar sonucu gelişir. Perforasyonu önlemek için septoplasti ameliyatında karşılıklı mukozal yırtıklar fark edildiğinde mutlaka dikilmelidir.)
• Burun içinde yapışıklık
• Deviasyonun Nüks Etmesi
• Burun sırtında çökme (Septum kıkırdağı fazlaca alınırsa burun desteği zayıflar ve “Saddle Nose” denen semer burun oluşabilir. Bu durumu önlemek için burun sırtı ve önde 1,5 cm lik L şeklinde sağlam kıkırdak korunmalıdır)
Septum Deviasyonu Ameliyattan Sonra Tekrarlar mı?
Deviasyon ameliyatı (septoplasti) başarı beklentisi yüksek bir ameliyattır. Birçok KBB cerrahı için kolay bir ameliyat gibi görülmesine rağmen doğru tespit yapılmazsa ve doğru teknik uygulanmazsa başarısızlık olabilir. Başarılı bir ameliyattan sonra buruna travma olmadıkça veya komplikasyon gelişmedikçe deviasyon tekrarlamaz. Ancak yüksek deviasyon, burun kıkırdağı ucu deviasyonu, burun kıkırdağında kırık hattı şeklindeki deviasyonları düzeltmek için ilave teknikler gereklidir. Bu durumlarda bazen açık teknik ile ameliyat yapmak gerekir. Eğri burunlarda septorinoplasti dediğimiz estetik ve fonksiyonel burun cerrahisini beraber yapmak gerekir. Başarısızlığın en önemli nedeni bunların göz ardı edilmesidir. Ayrıca deviasyon dışında burun eti büyümesi, burun valfi darlığı, burun polibi gibi burun tıkanıklığına neden olan başka problemler de varsa aynı seansta tedavi edilmelidir. Aksi halde septoplasti başarılı da olsa burun tıkanıklığı devam edebilir. Deviasyon ameliyatının başarısız olması veya deviasyonun nüks etmesi durumunda ikinci, üçüncü kez ameliyat yapılabilir.
